gan
Efan Williams
Mae Ysgol Gynradd Rhos Helyg yn ysgol ardal sydd yn gwasanaethu cymuned wledig eang yng nghalon Ceredigion. Mae’r ysgol yn cwmpasu pentrefi Lledrod, Bronant, Blaenpennal, Bontnewydd, Penuwch, Bethania, Bwlchllan, Tyn’reithin a Llangeitho. Rydym ni fel teulu’r ysgol yn ymfalchïo yn ein hardal ac yn teimlo’n lwcus iawn i gael cynnal addysg mewn cymuned draddodiadol Gymreig a Chymraeg sydd â hanes a diwylliant mor gyfoethog.
Mae hanes yr ardal hon yn gyfoethog, a’i diwylliant yn hynafol. Er hyn, yn 2024 rydym ni’n dal i gadw’r cysylltiad hwn rhwng ein plant lleiaf a’u cyndadau, ac rydym yn ceisio cyfoethogi eu bywydau drwy feithrin cysylltiad â’r tir o dan eu traed a’r hanes a’r diwylliant sy’n eu hamgylchynu. Dyma sut mae datblygu dinasyddion egwyddorol a gwybodus.
I’r perwyl hwn, rai blynyddoedd yn ôl aeth plant Ysgol Rhos Helyg ati i gynnal prosiect hanes eu hardal leol, gan ganolbwyntio ar ambell i hanesyn, chwedl a stori o sawl lleoliad o amgylch ein bro a chreu map rhyngweithiol lle gellir clicio ar y lleoliadau a dysgu mwy am yr hanes.
Ceir hanes eira mawr Lledrod yn 1947, cawn ddysgu am B T Hopkins a’r Mynydd Bach, taith Dafydd Morgan a Humphrey Jones, a hanes Daniel Rowland. Cafodd y plant lawer o hwyl yn darganfod y straeon hyn. Cliciwch ar y map rhyngweithiol isod i ddysgu rhagor:
https://drive.google.com/file/d/1bXvTJaFHxe-eRoQKmunJZeOOwrAgAH_G/view
Yn 2024 mae ysgol ardal Rhos Helyg yn ddeng mlwydd oed! Felly, fel rhan o’r dathliadau rydym yn mynd i ail-ymweld â’r map rhyngweithiol ac ychwanegu rhagor o brosiectau ar hanesion, storïau a chwedlau ein hardal. Byddwn yn edrych ar Ryfel y Sais Bach ac Augustus Brackenbury, hanes rhai o’n sefydliadau crefyddol yn yr ardal, dysgu am dylwyth teg Cwm Crown Lledrod, astudio gwaith Ieuan Brydydd Hir a Llinos Wyre ac yn edrych ar sefydliadau a chlybiau hamdden hanesyddol yr ardal, fel clybiau CFfI a Merched y Wawr, a Chymdeithas Theatr Blaenpennal. Os oes gennych hanes neu chwedl yr hoffech chi i ni ymchwilio iddi ymhellach cysylltwch ag Efan Williams ar williamse1348@hwbcymru.net.
Mae dysgu am ein hanes lleol mor bwysig. Mae’n hanfodol cysylltu cenedlaethau newydd â’r gymuned y maen nhw’n rhan ohoni a’u cysylltu â’n bro. Gorffennaf â geiriau B T Hopkins;
Daear y dwylo diwyd
Erwau’n hiaith a’n gwaith a’n hyd
Hon a biau ein bywyd.